Kim Lan- Làng nghề gốm sứ cổ bên sông Hồng
Nói đến làng gốm cổ của Hà Nội, mọi người thường nhắc đến Bát Tràng mà không mấy ai biết rằng còn một nơi khác mang tên Kim Lan. Làng gốm cổ này thuộc xã Kim Lan, huyện Gia Lâm, Hà Nội chỉ cách làng Bát Tràng dòng kênh Bắc Hưng Hải. Dựa vào những di vật khai quật được ở làng thì nghề gốm ở đây có trước cả Bát Tràng.
So với Bát Tràng, làng gốm Kim Lan ít nhộn nhịp, sầm uất hơn, thay vào đó là nét trầm mặc, bình dị. Không ai biết chính xác làng gốm Kim Lan có từ khi nào. Theo lời nghệ nhân Nguyễn Việt Hồng (82 tuổi), một người có nhiều năm nghiên cứu về lịch sử làng gốm Kim Lan thì làng có vào khoảng thế kỷ thứ IX. Năm 2000, nhóm khảo cổ học do TS người Nhật Bản Nishimura Masanari dẫn đầu cùng các sinh viên Đại học Quốc gia Hà Nội đã tiến hành khai quật và phát hiện nhiều hiện vật minh chứng cho nghề làm gốm Kim Lan đã có lịch sử từ rất lâu và có giai đoạn cực thịnh…
Những năm 1990, Kim Lan có khoảng 750 lò sản xuất gốm sứ, chủ yếu làm bát đĩa. Tuy nhiên những năm 2000, sản phẩm không còn được khách hàng yêu thích, nhiều hộ gia đình trong làng không trụ được đã phải bỏ nghề. Nhưng đến những năm 2002 – 2009, sản xuất gốm sứ trong làng được phục hồi. Đây cũng được coi là một khoảng thời gian phát triển khá hưng thịnh của gốm sứ Kim Lan. Các sản phẩm thời kỳ này được xuất khẩu sang thị trường chính là Hàn Quốc, ngoài ra còn có Mỹ và Nhật Bản. Mặt hàng xuất khẩu chính là chậu hoa. Sau năm 2009, gốm sứ Kim Lan lại rơi vào khủng hoảng, phải cạnh tranh với gốm sứ Trung Quốc, làng chỉ còn khoảng 250 hộ sản xuất. Những người tâm huyết và yêu nghề lúc này một lần nữa phải vật lộn, đứng ra chèo chống và giữ nghề cho làng. Họ đã mạnh dạn đầu tư và thay đổi phương thức sản xuất chuyển từ sản xuất bằng lò than truyền thống sang sản xuất bằng lò gas. Sản phẩm gốm sứ Kim Lan hiện nay chủ yếu là mặt hàng bình dân, dân dụng như đồ thờ cúng, lọ hoa, chậu hoa, gạch ngói xây dựng… có mặt ở khắp đất nước từ Bắc đến Nam.
Đến với làng gốm Kim Lan ngoài việc được tìm hiểu về quy trình làm gốm, tự tạo ra cho mình những sản phẩm mà mình yêu thích, bạn còn có thể mua được những sản phẩm đẹp với giá rẻ để mang về dùng hay là một món quà lý thú để tặng cho người thân. Nơi đây có Bảo tàng gốm sứ Kim Lan là bảo tàng cấp xã đầu tiên của cả nước, trưng bày các sản phẩm gốm cổ được khai quật, giúp du khách hiểu hơn về gốm sứ cổ Kim Lan. Hiện nay, dù đang gặp phải những khó khăn nhưng với những nỗ lực hiện nay của những người con nơi mảnh đất ven sông này, hy vọng rằng nghề gốm làng Kim Lan sẽ sớm được phục dựng và bảo tồn đúng với giá trị của nó. Cùng với các làng gốm khác như gốm Phù Lãng, gốm Bát Tràng, gốm Kim Lan đang góp phần làm đa dạng các sản phẩm gốm sứ và là điểm du lịch lý thú cho những du khách đến Việt Nam.
